Ongecontroleerde bewegingen
Wat is het?
Ongecontroleerde bewegingen zijn bewegingen die buiten je wil gebeuren. Je hebt er dus geen controle over. Die bewegingen kunnen:
- Tijdelijk en onschuldig zijn;
- Erfelijk zijn;
- Een bijwerking van medicijnen zijn;
- Op schade aan je zenuwen of in je hersenen wijzen.
Vaak is de oorzaak niet zo duidelijk. Daarom is het niet altijd makkelijk om een goede behandeling te vinden.
Hoe kan je het herkennen?
Je lichaam of een deel ervan maakt herhaalde kleine of grote bewegingen. Die bewegingen zijn het gevolg van spieren die ongecontroleerd samentrekken. Je kan ze niet stoppen. Er zijn verschillende soorten ongecontroleerde bewegingen:
- Over je hele lichaam;
- In één spier of in een groepje spieren;
- Als bijwerking van medicijnen;
- Andere vormen.
Ongecontroleerde bewegingen over je hele lichaam
Als je hele lichaam ongecontroleerde bewegingen maakt, dan is dat vaak erfelijk. Het begint al in de kindertijd. Een andere benaming is gegeneraliseerde dystonie.
Ongecontroleerde bewegingen in één spier of in een groepje spieren
Deze bewegingen kunnen op verschillende plaatsen in je lichaam voorkomen. We spreken dan van focale dystonie.
Hoofd
Volgende spieren kunnen samentrekken:
- Hals- en nekspieren (cervicale dystonie);
- Je hoofd staat dan scheef of schokt in een bepaalde richting.
- Je nek blijft na verloop van tijd scheef staan, meestal lichtjes gedraaid (torticollis).
- Spieren van je oogleden (blefarospasme);
- Mond-, kaak- of kauwspieren (oromandibulaire dystonie);
- Spieren van je stembanden of strottenhoofd (spasmodische dysfonie);
- Je spreekt dan moeilijk, met een hese en verkrampte of schokkende stem.
- Spieren in je gezicht (gezichtsspasmen), vaak eenzijdig.
Ledematen
- De spieren van je bovenarmen en dijen kunnen samentrekken (hemiballisme). Je armen en dijen maken dan een heftige gooiende beweging.
- Bij rusteloze benen (‘restless legs’) heb je een onprettig gevoel in beide benen, meestal voor het slapengaan. Stilliggen is moeilijk. Je moet regelmatig je bed uit om even rond te lopen.
Chorea en athethose
- Snelle, schokkende samentrekkingen van de spieren van je armen en benen noemen we chorea.
- Als de samentrekking van de spieren van je armen en benen kronkelende bewegingen veroorzaakt, dan spreken we van athetose.
- Beide vormen komen samen voor bij onder andere de ziekte van Huntington. Ze gaan ook vaak gepaard met hersenaantasting.
Handen
De spieren van je hand kunnen samentrekken (schrijverskramp) wanneer je een pen of een toetsenbord gebruikt. Stress verergert de situatie.
Ongecontroleerde bewegingen als bijwerking van medicijnen
Ongecontroleerde bewegingen rond je mond, ledematen en romp kunnen een bijwerking zijn van geneesmiddelen tegen:
- Psychose (antipsychotica);
- De ziekte van Parkinson (levodopa);
- Braken (metoclopramide, zoals Primperan®);
- Depressie (antidepressiva).
De bewegingen kunnen tijdelijk zijn en verdwijnen wanneer je de medicatie stopt. Maar soms houden ze aan. Het kan gaan om gewone spiersamentrekkingen, maar ook om motorische onrust (acathisie). Daarbij heb je de dwangmatige behoefte om te bewegen.
Andere vormen van ongecontroleerde bewegingen
- Myoclonieën zijn plotse, korte en schokkende onvrijwillige spiersamentrekkingen in je lichaam. Voorbeelden zijn:
- Schokkende ledematen wanneer je inslaapt (‘slaapstuip’);
- De hik.
- Tics zijn korte, dwangmatige bewegingen, meestal in je gezicht of nek. Soms is er dan sprake van het syndroom van Tourette;
- Beven (tremor) kan je ook beschouwen als een ongecontroleerde beweging.
Hoe stelt je arts de aandoening vast?
Je arts luistert eerst naar je verhaal. Daarna onderzoekt hij je:
- Hij controleert onder andere of je zenuwen nog goed werken.
- Hij kan ook een video-opname maken van je ongecontroleerde bewegingen.
- Ten slotte kijkt je arts je medicatie na om te achterhalen of je klachten een bijwerking zijn.
Wat kan je zelf doen?
- Heb je milde symptomen, dan kan je even afwachten. Vaak verdwijnen de ongecontroleerde bewegingen vanzelf.
- Heb je aanhoudende last of zeer uitgesproken bewegingen, dan doe je er goed aan om je arts te raadplegen.
Wat kan je arts doen?
De behandeling van ongecontroleerde bewegingen hangt sterk af van de vermoedelijke oorzaak. Zijn de bewegingen bijvoorbeeld een bijwerking van medicatie, dan kan je arts de dosis aanpassen of het medicijn stopzetten.
Als je zeer uitgesproken klachten hebt, verwijst je arts je door naar een specialist.
Bron: https://www.gezondheidenwetenschap.be/
